Η σύγχρονη αντίληψη για τα μουσεία επιτάσσει να εντάσσονται στην καθημερινότητα των ανθρώπων και να είναι ανοικτά στις κοινωνίες. Στο πλαίσιο αυτό, το ΕΜΙΠ διοργανώνει δράσεις που φέρνουν τον άνθρωπο κοντά στα μουσεία, συνδέοντάς τους με εμπειρίες και αναμνήσεις.
Sleepover στην Κερκυραϊκή Πινακοθήκη (17-18 Μαΐου 2017)
Στο πλαίσιο των εκδηλώσεων της Παγκόσμιας Ημέρας Μουσείων, και με την στήριξη του ελληνικού τμήματος της ICOM, το Εργαστήριο Μουσειολογίας διοργάνωσε το πρώτο sleepover ενηλίκων στην Κέρκυρα. Η πρωτότυπη αυτή διανυκτέρευση πραγματοποιήθηκε στην Κερκυραϊκή Πινακοθήκη, με μεγάλη συμμετοχή.
Το πρόγραμμα της δράσης είχε δομηθεί με βασική ιδέα την σύνδεση των συμμετεχόντων με τον χώρο και το περιεχόμενο της Πινακοθήκης, αλλά και μεταξύ τους, μέσω των Τεχνών. Τον τόνο έδωσε η έναρξη του κυρίως προγράμματος με απαγγελία ποίησης από τον Γιώργο Κεντρωτή, Καθηγητή στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο, ο οποίος απήγγειλε γνωστών ποιητών και δικά του, μεταξύ των οποίων και το «Παρατηρήσεις και σχολιασμοί του Διονυσίου Σολωμού, εκεί που μετέφραζε το Τεμάχιο του Μεταστασίου», για το οποίο βραβεύτηκε στον Α΄ Διεθνή Διαγωνισμό Ποίησης «Γιώργος Σεφέρης» από το Πανεπιστήμιο του Παλέρμου.
Τη σκυτάλη ανέλαβε η Σοφία Αγαθονικοπούλου, Διευθύντρια της Κερκυραϊκής Πινακοθήκης, η οποία ξενάγησε τους συμμετέχοντες στους χώρους της πινακοθήκης και τους μύησε στην συλλογή πινάκων της, και το έργο των ζωγράφων που τους δημιούργησαν. Η εξοικείωση με τον χώρο και τα έργα που φιλοξενεί εμπεδώθηκε με ένα κυνήγι θησαυρού, ένα ομαδικό παιχνίδι με σημείο αναφοράς τα έργα τέχνης και την ανάπτυξη του αισθήματος της κοινότητας.
Μετά το δείπνο στον αίθριο χώρο της Πινακοθήκης, οι διεθνούς φήμης διδάσκοντες του Τμήματος Μουσικών Σπουδών του Ιονίου Πανεπιστημίου, Σπύρος Γκικόντης και Ιωάννης Τουλής, προσέφεραν στους συμμετέχοντες μία ξεχωριστή μουσική εμπειρία με ήχους από βιολί και τσέλο, υπό το φως κεριών. Το βραδινό πρόγραμμα του sleepover έκλεισε με προβολή κινηματογραφικής ταινίας.
Μετά το ξύπνημα και το πρωινό στην Πινακοθήκη, πραγματοποιήθηκε το τελευταίο μέρος της δράσης, ένα workshop ζωγραφικής με τους εικαστικούς και συνεργάτες της Πινακοθήκης, Πηνελόπη Βολτέρα και Παναγιώτη Μαυρόπουλο.
Μουσειακή Έκθεση στις Φυλακές Κέρκυρας
Η πρώτη μουσειακή έκθεση στις Φυλακές Κέρκυρας αποτελεί πρωτοβουλία του Εργαστηρίου Μουσειολογίας του Ιονίου Πανεπιστημίου σε συνεργασία με το Υπουργείο Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, και το Σωματείο Λαζαρέτο.
Η έκθεση εκτείνεται εντός των εννέα (9) πειθαρχικών και άδειων σήμερα κελιών της ακτίνας Α, εκθέτει διαθέσιμα αντικείμενα και περιλαμβάνει πληροφοριακές πινακίδες για τη λειτουργία των Φυλακών της Κέρκυρας από την ίδρυσή τους (1836) έως σήμερα. Είναι η πρώτη φορά που γίνεται κάτι τέτοιο στις Φυλακές της Κέρκυρας, οι οποίες είναι οι μόνες φυλακές που στέκονται ακόμη όρθιες, καθώς οι άλλες φυλακές κατεδαφίστηκαν στο πλαίσιο πολιτικών αποφάσεων του παρελθόντος. Οι Φυλακές της Κέρκυρας έζησαν την Αγγλοκρατία, την περίοδο της Ένωσης της Επτανήσου με την Ελλάδα, τη Δικτατορία του Μεταξά, τον Εμφύλιο, τη Χούντα και τη Μεταπολίτευση. Εκεί κρατήθηκαν άνθρωποι για τις πράξεις τους και τις πεποιθήσεις τους, μελλοθάνατοι, ισοβίτες, βαρυποινίτες και πολιτικοί κρατούμενοι, ιδιαίτερα τις περιόδους της δικτατορίας. Μεταξύ αυτών και σημαντικά στελέχη του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας, όπως ο Νίκος Ζαχαριάδης. Πολιτικοί κατάδικοι της Χούντας, που φυλακίστηκαν στις Φυλακές της Κέρκυρας, είναι ακόμη στη ζωή.
Τον Μάρτιο του 2017, κατά τη διάρκεια επίσκεψής του στη Φυλακή της Κέρκυρας, ο Υπουργός Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, κ. Σταύρος Κοντονής, προέβη στην κατάργηση της χρήσης των εννέα (9) πειθαρχικών κελιών και ανήγγειλε τη μετατροπή τους σε χώρο ιστορικής μνήμης. Παράλληλα, προανήγγειλε την ίδρυση Σχολείου Δεύτερης Ευκαιρίας μέσα στον χώρο της Φυλακής. Επισκέφτηκε τις Φυλακές της Κέρκυρας την περασμένη Δευτέρα και εξέφρασε την ικανοποίησή του για το εγχείρημα της έκθεσης.
Στα εννέα (9) πρώην πειθαρχικά κελιά ο επισκέπτης έρχεται σε επαφή με την ιστορία του χώρου από τη θεμελίωσή του στις αρχές του 19ου αιώνα έως σήμερα. Οι πληροφορίες και τα αντικείμενα ενισχύουν την εμπειρία του επισκέπτη, ο οποίος εισέρχεται σε χώρο που λειτουργεί ως σωφρονιστήριο και σε κελιά που μέχρι πρότινος φυλάκιζαν ανθρώπους, ιστορίες και ιδέες.
Η μνήμη αυτή δεν πρέπει να χαθεί. Η έκθεση δεν παρεμβαίνει αρχιτεκτονικά ή κτιριακά στον χώρο και επιθυμούμε να έχει πρόδρομο χαρακτήρα για τη δημιουργία μουσείου εκεί στο εγγύς μέλλον. Για τον σκοπό αυτό, μαζί με την έκθεση, δρομολογούμε τη σύνταξη πρότασης για τη δημιουργία μουσείου στις φυλακές Κέρκυρας σε συνεργασία με το Υπουργείο Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, την Εφορεία Αρχαιοτήτων, την Περιφέρεια Ιονίων Νήσων, τον Δήμο Κέρκυρας και οποιοδήποτε άλλο φορέα θα μπορούσε να συμβάλει. Στόχος είναι η πρόταση αυτή να υποβληθεί προς χρηματοδότηση σε χρηματοδοτικές πηγές, όπως είναι το ΕΣΠΑ ή/και άλλα χρηματοδοτικά προγράμματα, και οι Φυλακές να γίνουν χώρος πολιτισμικής ανάπτυξης και ιστορικής μνήμης.
Οφείλω να αναφέρω τους συνεργάτες, χωρίς τους οποίους το εγχείρημα δεν θα ήταν εφικτό. Τονίζω με έμφαση ότι το Εργαστήριο Μουσειολογίας του Ιονίου Πανεπιστημίο και οι συνεργάτες του δεν ζήτησαν και δεν θα λάβουν καμιά απολύτως αμοιβή. Το ιστορικό μέρος έως και τα μέσα του 20ού αιώνα το κάλυψε υποδειγματικά ο συνάδελφος Διονύσης Μοσχόπουλος, ερευνητής της ιστορίας των Φυλακών Κέρκυρας. Για το μουσειολογικό μέρος, την προετοιμασία, τη διεκπεραίωση και τα εγκαίνια συγκροτήθηκε ερευνητική ομάδα από το Εργαστήριο Μουσειολογίας του Ιονίου Πανεπιστημίου. Οι μουσειολόγοι Χάρις Καββαδία, Αλεξάνδρα Καλαϊντζόγλου και Χριστίνα Δεσαλέρμου αποτελούν μέλη της ομάδας. Τα γραφιστικά και την επιμέλεια του εποπτικού υλικού είχε η πολύπειρη Φιλένη Λοράνδου. Η Σοφία Γιοβάνογλου από τη Γενική Γραμματεία Αντεγκληματικής Πολιτικής συντόνιζε την επικοινωνία με το Υπουργείο, ενώ ο Βασίλης Θώμος, διευθυντής των Φυλακών της Κέρκυρας, πάντοτε έβρισκε τον χρόνο και τη διάθεση ό,τι σχετικό. Δεν έχω λόγια για να ευχαριστήσω για όλες τις βοήθειες τη Χριστίνα Μπαχαριάν, σύζυγο του ζωγράφου των Φυλακών Ασαντούρ Μπαχαριάν. Τελευταίο αφήνω τον Απόστολο (Λάκη) Παπαϊωάννου, πατέρα μου φύσει και πνεύματι, ομότιμο καθηγητή ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων και πολιτικό κατάδικο στις Φυλακές της Κέρκυρας επί χούντας, ο οποίος προσέφερε τις σκέψεις του, που αποτελούν τεκμήρια προφορική ιστορία, και δάνεισε αντικείμενα που ο ίδιος δημιούργησε στις Φυλακές Κέρκυρας τότε, ώστε να εξυπηρετηθούν οι ανάγκες της προσπάθειας. Ελπίζουμε και επιδιώκουμε τη συνέχεια, ώστε να υλοποιηθεί το πάγιο αίτημα που πρώτοι έθεσαν οι συνεργάτες μας από το Σωματείο Λαζαρέτο, ακούραστοι εργάτες της μνήμης, για τη μετατροπή των Φυλακών σε επισκέψιμο ιστορικό μνημείο. Φαίνεται ότι υπάρχει πλέον και η πολιτική βούληση και τόλμη. Είμαστε αισιόδοξοι.
Τα εγκαίνια της έκθεσης, μαζί με τα εγκαίνια του Σχολείου Δεύτερης Ευκαιρίας στις Φυλακές Κέρκυρας, πραγματοποιήθηκαν τον Δεκέμβριο του 2017.
Δρ Γεώργιος Παπαϊωάννου
