Το μάθημα στοχεύει στην απόκτηση ικανοτήτων αναγνώρισης και ανάλυσης μιας καλλιτεχνικής δημιουργίας μέσω της προσέγγισης ειδικών ζητημάτων ελληνικής και ευρωπαϊκής ιστορίας της τέχνης του 20ού και 21ου αιώνα. Εκτός από τα κύρια καλλιτεχνικά ρεύματα και τους καλλιτέχνες-δημιουργούς θα επιχειρηθεί ανάδειξη των τρόπων προσέγγισης και ερμηνείας τους. Ιδιαίτερου ενδιαφέροντος για τη μουσειολογία είναι και η ερευνητικές προεκτάσεις που αναφέρονται στην κοινωνική λειτουργία του έργου τέχνης, καθώς και στην κοινωνική θέση του καλλιτέχνη.

Σκοπός είναι η παρουσίαση και ανάδειξη της πλούσιας καλλιτεχνικής παραγωγής φορητών έργων κυρίως στα μεταβυζαντινή μνημεία και στις μουσειακές συλλογές της Κέρκυρας. Η Κέρκυρα αποτελεί μία αξιοσημείωτη πηγή ζωγραφικής τέχνης, μαρτυρώντας την όσμωση βυζαντινής και δυτικής τέχνης από τον 15ο αιώνα έως και τον 18ο αιώνα. Μέσα από τα ίδια τα έργα εξετάζονται οι οικονομικοί και κοινωνικοί λόγοι που προκάλεσαν αυτήν την καλλιτεχνική σύζευξη στα βενετοκρατούμενα Επτάνησα, τα καλλιτεχνικά ρεύματα, ο ρόλος της θρησκευτικής φορητής εικόνας ως εμπορεύσιμο είδος και είδος συλλεκτισμού, το ζήτημα των υπογραφών των ζωγράφων,ο συσχετισμός πληροφοριών προερχόμενων από τα Γενικά Αρχεία του Κράτους (ΓΑΚ-Ν. Κέρκυρας) και η εξελικτική πορεία της τέχνης με αποκορύφωμα τα έργα του 18ου αιώνα, στην ονομαζόμενη επτανησιακή ζωγραφική τέχνη.

Με την επιτυχή ολοκλήρωση των σπουδών στο μάθημα ο/η φοιτητής/τρια θα είναι σε θέση να:

• Κατανοεί το θεωρητικό πλαίσιο που διέπει τις σύγχρονες τάσεις στη μουσειακή πρακτική
• Γνωρίζει τις νέες μορφές μουσείων που αναπτύσσονται διεθνώς και να κατανοεί το θεωρητικό υπόβαθρο που τις διαμορφώνει
• Αντιλαμβάνεται τη συνθετότητα της συλλεκτικής διαδικασίας και τους τρόπους με τους οποίους συνδέεται με τις σύγχρονες τάσεις στη μουσειακή πρακτική.

1η εβδομάδα: Bασικές έννοιες και όροι της βυζαντινής και μεταβυζαντινής ζωγραφικής τέχνης.
Χρονικός (15ος έως και τον 18ο αι.) και γεωγραφικός άξονας (βενετοκρατούμενες περιοχές μετά το 1453). Διαχωρισμός μνημειακής τέχνης και τέχνης φορητών εικόνων. Λόγοι ανάπτυξης της ζωγραφικής τέχνης φορητών έργων την περίοδο αυτή. Τεκμηρίωση του καθοριστικού ρόλου της Βενετίας, της Κρήτης (Χάνδακας) και της Κέρκυρας στην όσμωση βυζαντινών και δυτικών εκφραστικών τρόπων

2η εβδομάδα: Παρουσίαση και ανάλυση όρων ζωγραφικής τέχνης και συγκεκριμένα φορητών έργων της εξεταζόμενης περιόδου. Η δυσκολία των ερευνητών να περιγράψουν μία τέχνη ετερόκλητη στυλιστικά και εικονογραφικά οδηγεί σε πλήθος όρων, οι οποίοι όλοι όμως, περιγράφουν μία βυζαντινότροπη και ταυτόχρονα “ιταλίζουσα” ζωγραφική. Καθοριστική η μελέτη αρχειακών πηγών της εποχής. Ο Χάνδακας έως το 1669. Ο ρόλος των παραγγελιοδοτών. Η κοινωνική θέση του ζωγράφου

3η εβδομάδα: Εξετάζονται μεταβατικά έργα 14ου και 15ου αιώνα. Ιταλοκρητικά έργα

4η εβδομάδα: Βίος και εργογραφία του ζωγράφου Άγγελου (α’ μισό 15ου αιώνα) : ζητήματα σχετικά με την ζωή και την καταγωγή του. Αξιοποίηση των εγγράφων

5η εβδομάδα: Απήχηση του έργου του ζωγράφου Άγγελου σε επόμενους ζωγράφους. Ζωγράφοι Ανδρέας Ρίτζος, Νικόλαος Τζαφούρης, Ανδρέας Παβίας. Μετάβαση στον 16ο αιώνα

6η εβδομάδα: 16ος αι. Οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες. Οι μεγάλοι ζωγράφοι του 16ου αι. Μιχαήλ Δαμασκηνός. Τα έργα του στην Κέρκυρα και στην Βενετία

7η εβδομάδα: Μιχαήλ Δαμασκηνός (τα έργα του στην Κρήτη). Γεώργιος Κλότζας

8η εβδομάδα: Ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος στην Κρήτη και στην Βενετία. Συσχετισμός του με άλλους ζωγράφους τους 16ου αιώνα

9η εβδομάδα: Ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος στην Ρώμη. Οι λόγοι που οδήγησαν στο Τολέδο

10η εβδομάδα: 17ος αι. Οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες. Το παράδειγμα της Κέρκυρας. Ζωγράφοι του 17ου αιώνα. Θεόδωρος Πουλάκης. Εμμανούηλ Λαμπάρδος

11η εβδομάδα: Εμμανουήλ Τζάνες, Κωνσταντίνος Τζάνες. Έργα στην Κέρκυρα και στην Βενετία. Μετάβαση στον 18ο αιώνα. Έργα του Κωνσταντίνου Κονταρίνη

12η εβδομάδα: 18ος αι. Έργα επτανησιακής σχολής. Πραγματιστικές σκηνές. Φορητά έργα ex -voto και πίνακες με απεικόνιση λιτανειών

13η εβδομάδα: Παναγιώτης Δοξαράς, ο Νικόλαος Παπανολόπουλος. Τομάζο Τζέν Παραδείγματα των διττών εκφραστικών τρόπων στην επτανησιακή ζωγραφική. Το παράδειγμα της Λευκάδας

• Βενετοκρατούμενη Ελλάδα. Προσεγγίζοντας την ιστορία της, Χρ. Μαλτέζου (επιμ.), Αθηνα – Βενετία 2010
• Vassilaki M., Religious Art under Foreign Rule: The Case of the Painter, The Greek World under Ottoman and Western Domination: 15th-19th Centuries, (επιμ. P. Kitromilides – D. Arvanitakis), New York – Athens 2008
• Belting H., Likeness and presence: a history of the image before the era of art, University of Chicago Press 1994
• Βοκοτόπουλος Π., Εικόνες της Κέρκυρας, εκδ. ΜΙΕΤ, Αθήνα 1990
• Βοκοτόπουλος Π., Κερκυραϊκές αναθηματικές εικόνες, Δελτίο Αναγνωστικής Εταιρείας Κέρκυρας 22 (1998), 35-52
• Βουλγαροπούλου Μ., «Η ζωγραφική βυζαντινότροπων εικόνων στις δύο ακτές της Αδριατικής: η περίπτωση του Ιωάννη Περμενιάτη», Εγνατία, 14 (2010), 195-211
• Βυζαντινή και μεταβυζαντινή τέχνη στην Κέρκυρα: μνημεία, εικόνες, κειμήλια, πολιτισμός, (επιμ. Λ. Κυπραίου), Κέρκυρα 1994
• Βυζαντινή και μεταβυζαντινή τέχνη, Μουσείο Παύλου και Αλεξάνδρας Κανελλοπούλου, Αθήνα 2007
• Χατζηδάκης Μ., Έλληνες Ζωγράφοι μετά την Άλωση (1453-1830), τ.1, Αθήνα 1987
• Χατζηδάκης – Ε. Δρακοπούλου Μ. , Έλληνες Ζωγράφοι μετά την Άλωση (1453-1830), τ. 2, Αθήνα 1997, 324-332, 333-334, 259-264.
• Χατζηδάκη Ν. , Από τον Χάνδακα στην Βενετία. Ελληνικές Εικόνες στην Ιταλία, 15ος-16ος αι., Αθήνα 1993
• Χατζηδάκη Ν., Εικόνες της Συλλογής Βελιμέζη, Αθήνα 1997
• Χαραλαμπίδης Α., Η τέχνη στα Επτάνησα. Δημιουργοί και Μελετητές, Πρακτικά Α Συνεδρίου Ιστορίας της Τέχνης, Η ιστορία της Τέχνης στην Ελλάδα, Κρήτη 6-8 Οκτωβρίου 2000, Ηράκλειο 2003, 39-50
• Χονδρογιάννης Στ., «Δωρητές», στο συλλογικό έργο Ο Περίπλους των Εικόνων (Κέρκυρα, 14ος – 18ος αιώνας), Κέρκυρα 1994, σελ. 136 – 139, αρ. 29.
• Χονδρογιάννης Στ., Μουσείο Αντιβουνιώτισσας Κέρκυρα, Θεσσαλονίκη 2010
  Δομήνικος Θεοτοκόπουλος Κρής. El Greco of Crete (επιμ. Ν. Χατζηνικολάου), Δήμος Ηρακλείου 1990.
• Δρακοπούλου Ε., «Στοιχεία για το ταξίδι ζωγράφων και εικόνων από την Κρήτη στα νησιά του Ιονίου (16ος-18ος αι.)», Πρακτικά Στ ́ Διεθνούς Πανιονίου Συνεδρίου, 4, Τέχνες – Φιλολογία, Αθήνα 2004, 413- 427
• Δρακοπούλου Ε., Έλληνες Ζωγράφοι μετά την Άλωση (1450-1830), τ. 3, Αθήνα 2010
• Δρακοπούλου Ε., Υποδοχή και αφομοίωση της δυτικής τέχνης στη ζωγραφική των ορθοδόξων τον 18ο αιώνα, Τα Ιστορικά τ. 27 (Ιούνιος 2010) τχ. 52, 133-148
• Drakopoulou E., Comments on the artistic interchange between conquered Byzantium and Venice as well as on its political background, Zograf 36 (2012), 179-188
• Εικόνες της Κρητικής Τέχνης (Από τον Χάνδακα ως την Μόσχα και την Αγία Πετρούπολη), Μ. Μπορμπουδάκης (επιμ.), Ηράκλειο 1993.
• Ferrara D., Fra oriente e occidente: pittori e commitenti del ‘Rinascimento Adriatico’ in Molise e sulla sponda italiana, στο: Rinascimento in Molise 2010, 33-58
• From Byzantium to El Greco: Greek frescoes and icons, (επιμ. Μ. Αχειμάστου-Ποταμιάνου), Athens 1987
• Ιωάννου Π., Η κριτική υποδοχή της επτανησιακής σχολής ζωγραφικής από την ιταλική ιστοριογραφία. Η περίπτωση του Sergio Bettini»,, Η΄ Διεθνές Πανιόνιο Συνέδριο, Κύθηρα 2009, τόμος IV, Α΄, σελ. 298-313
• Ιωάννου Π., “Ελληνο- ιταλική”, “Βενετική”, “Νεοελληνική”, “Μεταβυζαντινή”... Ορισμοί-ερμηνείες για την εικαστική παραγωγή στα Επτάνησα (17ος-19ος αι.), Θ’ Πανιόνιο Συνέδριο (Παξοί 26-30 Μαΐου 2010, Πρακτικά επιμέλεια Α. Δ. Νικηφόρου, Παξοί 2014, τ. Β’, 175-192
• Ιωάννου Π., The Origins of El Greco, Icon Painting in Venetian Crete, κατάλογος έκθεσης (Onassis Cultural Center, 2009 - 2010), (επιμ. A. Drandaki), λήμματα «Saint Luke the Evangelist Paints the Virgin»., «The Dormition of the Virgin», «The Adoration of the Magi», «The Baptism of Christ», «The Adoration of the Shepherds», 106-115
• ωάννου Π., «Ο μαικήνας Αλεσσάντρο Φαρνέζε και το ζήτημα της πατρωνίας του στον Γκρέκο», στο Ο Δ. Θεοτοκόπουλος μεταξύ Βενετίας και Ρώμης / D. Theotocopoulos Between Venice and Rome, (επιμ. Ν. Hadjinicolaou), Αθήνα, Μουσείο Μπενάκη, 2014, 83-135
• Καζανάκη Μ., «Οι ζωγράφοι του Χάνδακα κατά το 17ο αιώνα. Ειδήσεις από νοταριακά έγγραφα», Θησαυρίσματα, 18 (1981), 178-267.
• Κακκαβάς Γ., Κρητικό Τρίπτυχο με σκηνές Δωδεκαόρτου, ΔΧΑΕ 22 (2001), 153-166
• Καραθανάσης Α., Η Βενετία των Ελλήνων, Θεσσαλονίκη 2010
• Κωνσταντουδάκη Μ., Οι ζωγράφοι του Χάνδακος κατά το πρώτο ήμισυ του 16ου αιώνα οιi μαρτυρούμενοι εκ των νοταριακών αρχείων, Θησαυρίσματα 10 (1973), 291-380
• Κωνσταντουδάκη Μ., Conducere Apothecam, In qua exercere artem mostram. Το εργαστήριο ενός βυζαντινού και ενός ενετού ζωγράφου στην Κρήτη, Βυζαντινά Σύμμεικτα 14 (2001), 291-300
• Constantoudaki-Kitromilides M., Damaskinos, Theotokopoulos e la sfida Veneziana in: il Contributo veneziano nella formazione del gusto dei greci (XV-XVII sec.). Atti del convegnο Venezia 2-3 giugno 2000. A cura di Chrysa Maltezou, Venezia 2001, 49-60
• Κωνσταντουδάκη-Κιτρομηλίδου Μ., «Από το Ρέθυμνο στη Βενετία: ο ζωγράφος Κωνσταντίνος Τζάνες Μπουνιαλής και η εξέλιξη της τέχνης του», Της Βενετιάς το Ρέθυμνο, Πρακτικά Συμποσίου, Βενετία 2003, 415-43
• Ο περίπλους των εικόνων: Κέρκυρα, 14ος-18ος αιώνας, κατάλογος έκθεσης, Ιούνιος- Σεπτέμβριος 1994, Ναός Αγίου Γεωργίου στο Παλαιό Φρούριο, Κέρκυρα, Αθήνα 1994.
• Ortalli G., Beyond the Coast – Venice and the Western Balkans: The Origins of a Long Relationship, στο: Balcani occidentali 2009, 9-25
• Post-Byzantium: The greek Renaissance. 15th-18th century treasures from the Byzantine & Christian Museum, Athens, κατάλογος έκθεσης, Αθήνα 2002
• Il rinascimento danzante. Michele Greco da Valona e gli artisti dell’ Adriatico tra Abruzzo e Molise, κατάλογος έκθεσης, (επιμ. L. Arbace – D. Ferrara ), Torino 2011.
• Ρηγόπουλος Ι., Ό Άγιογράφος Θεόδωρος Πουλάκης καί ή Φλαμανδική Χαλκογραφία, Αθήνα 1979.
• Ρηγόπουλος Γ., Φλαμανδικές επιδράσεις στην μεταβυζαντινή ζωγραφική Ι. Προβλήματα πολιτιστικού συγκρητισμού, Αθήνα 1979
• Stavropoulou A., Storie Devozionalli nella pittura post-bizantina in: il Contributo veneziano nella formazione del gusto dei greci (XV-XVII sec.). Atti del convegno Venezia 2-3 giugno 2000. A cura di Chrysa Maltezou, Venezia 2001, 147-164
• Vasari G., Le vite de’ più eccellenti architetti, pittori, et scultori italiani, da Cimabue insino a’ tempi nostri, Firenze 1550

Πρόσωπο με πρόσωπο

Για την βελτίωση και προαγωγή της εκπαιδευτικής διαδικασίας γίνεται χρήση νέων τεχνολογιών για την παράδοση του μαθήματος με σκοπό την καλύτερη κατανόηση της ύλης αλλά και την διάδραση μεταξύ καθηγητή και φοιτητών. Προγράμματα αλλά και υλικοτεχνικός εξοπλισμός για την παρουσίαση διαφανειών του μαθήματος, χρήση ηλεκτρονικής αλληλογραφίας για την επικοινωνία με τους φοιτητές και όποτε χρειάζεται εξειδικευμένα προγράμματα.

Η αξιολόγηση του μαθήματος γίνεται με γραπτές εξετάσεις.
Προαιρετικές εργασίες: παρουσίαση ειδικών θεμάτων, επιστημονικών άρθρων. Οι εργασίες είναι συμπληρωματικές στην τελική αξιολόγηση.