Το μάθημα «Θεματικά Μουσεία» είναι μάθημα στην κατεύθυνση της μουσειολογίας και απευθύνεται σε φοιτητές/ήτριες του Ε' εξαμήνου. Tο μάθημα στοχεύει στην επαφή με τα θεματικά μουσεία, τα οποία αποτελούν δυναμική και σύγχρονη κατηγορία μουσείων. Μελετάται η ιστορική τους εξέλιξη συνολικά, καθώς και οι ιδιαιτερότητές τους μέσα από τη μελέτη χαρακτηριστικών περιπτώσεων. Ιδιαίτερη έμφαση δίδεται στη γνωριμία με τα θεματικά μουσεία εντός της ελληνικής επικράτειας. Περιπτώσεις ειδικής μελέτης αποτελούν τα κατά τόπους θεματικά λαογραφικά μουσεία και τα μουσεία ειδικού επιστημονικού ενδιαφέροντος (π.χ. επιγραφικό μουσείο, νομισματικό μουσείο), το δίκτυο θεματικών μουσείων για τη βιοτεχνική και βιομηχανική τεχνολογία στην ελληνική περιφέρεια, και μουσεία που αναφέρονται σε συγκεκριμένες κοινωνικές ομάδες (λ.χ. μουσείο αφής). Για την κατανόηση του πλαισίου ύπαρξης των θεματικών μουσείων, θα επιχειρηθεί η ανάλυση της δομής και της λειτουργίας τους, των δεδομένων που οδήγησαν στη δημιουργία τους, καθώς και της παρουσίασης πρακτικών (π.χ. εκπαιδευτικά προγράμματα, πολιτιστικές και επιστημονικές εκδηλώσεις) που απαιτούνται για την ένταξή τους στο κοινωνικό γίγνεσθαι.

Με την επιτυχή ολοκλήρωση των σπουδών στο μάθημα ο φοιτητής/τρια αναμένεται να:

• έχει εξοικειωθεί με τις βασικές έννοιες που σχετίζονται με το αντικείμενο των θεματικών μουσείων, καθώς και το ιστορικό και κοινωνικό πλαίσιο εντός του οποίου εμφανίστηκαν και αναπτύχθηκαν.
• κατανοεί τις ιδιαιτερότητες των θεματικών μουσείων και πώς αυτά αντιπαραβάλλονται με τα παραδοσιακά μουσειακά ιδρύματα, όπως είναι τα μεγάλα αρχαιολογικά μουσεία.
• μπορεί να αναλύει τους καθιερωμένους τύπους θεματικών μουσείων,
• κατέχει τα θεματικά μουσεία της ελληνικής επικράτειας,
• αξιολογεί τη λειτουργικότητα των θεματικών μουσείων ως προς την επιλογή του θέματος, τη μουσειακή εμπειρία, την εξωστρέφεια και την ανταπόκριση του κοινού,
• είναι σε θέση να προτείνει την ίδρυση νέων, αλλά και τρόπους αναβάθμισης υφιστάμενων θεματικών μουσείων με ποικίλους τρόπους και μέσα, όπως είναι η αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών και η ανάπτυξη εκπαιδευτικών προγραμμάτων και δράσεων προβολής.

1η εβδομάδα: Εισαγωγή στα Θεματικά Μουσεία (Ι): Προεπισκόπηση Μαθήματος, έννοιες και ορισμοί, ιστορική αναδρομή στα Θεματικά Μουσεία, κοινωνικές εξελίξεις και αλλαγές στον τρόπο που κατανοούμε τον υλικό πολιτισμό στη νεωτερικότητα και στη μετα-νεωτερικότητα, οι οποίες οδήγησαν στη δημιουργία Θεματικών Μουσείων.

2η εβδομάδα: Εισαγωγή στα Θεματικά Μουσεία (ΙΙ): Εμβάθυνση στην έννοια της θεματικότητας. Διάκριση με βάση τη διαφοροποίηση από τους καθιερωμένους τύπους. Μονοθεματικά, πολυθεματικά και διαθεματικά μουσεία. Τυπικά χαρακτηριστικά Θεματικών Μουσείων.

3η εβδομάδα: Τυπολογία των Θεματικών Μουσείων (Ι): Θεματικά λαογραφικά Μουσεία.

4η εβδομάδα: Τυπολογία των Θεματικών Μουσείων (ΙΙ): Ελληνική (προ-) βιομηχανική πολιτιστική κληρονομιά. Θεματικά Μουσεία του εαυτού τους. Δίκτυο μουσείων ΠΙΟΠ.

5η εβδομάδα: Τυπολογία των Θεματικών Μουσείων (IΙI): Οικομουσεία

6η εβδομάδα: Τυπολογία των Θεματικών Μουσείων (ΙV): Μουσεία Πόλης

7η εβδομάδα: Τυπολογία των Θεματικών Μουσείων (V): Μουσεία κοινωνικών ομάδων, γεγονότων και προσωπικοτήτων. Αφήγηση βιογραφιών. Κατοικίες σημαντικών προσώπων. Εξιστόρηση ιστορικών γεγονότων συχνά σε σχέση με τον ιστορικό χώρο.

8η εβδομάδα: Επίσκεψη – Ανάθεση Εργασιών/Παρουσιάσεων: Εκπαιδευτική Επίσκεψη σε θεματικό μουσείο της Κέρκυρας. Συγκρότηση ομάδων εργασίας για την ανάθεση ομαδικής παρουσίασης (βλ. αξιολόγηση παρακάτω).

9η εβδομάδα: Δομή και Λειτουργία των Θεματικών Μουσείων: Αναφορά σε ζητήματα Αρχιτεκτονικού & Εκθεσιακού Σχεδιασμού των Θεματικών Μουσείων. Διοίκηση και άλλες λειτουργίες.

10η εβδομάδα: Θεματικά Μουσεία & Νέες Τεχνολογίες: Η επίδραση των πολυμέσων, των διαδραστικών εφαρμογών, του φωτισμού και του ηχητικού σχεδιασμού στη μουσειακή εμπειρία. Τα πολυμέσα ως εκθέματα και ως ερμηνευτικά μέσα. Ειδική αναφορά στο σχεδιασμένο μουσειακό ηχοτοπίο και τη λειτουργία του.

11η εβδομάδα: Θεματικά Μουσεία ανοιχτά στην Κοινωνία (Ι): Παρουσίαση ποικίλων δράσεων που μπορούν να συνδέσουν τα μουσεία με την τοπική κοινότητα και να διευρύνουν τους στόχους και το κοινό τους. Συμμετοχικός σχεδιασμός και μελέτες επισκεπτών.

12η εβδομάδα: Θεματικά Μουσεία ανοιχτά στην Κοινωνία (ΙΙ): Μουσειοπαιδαγωγική και Θεματικά Μουσεία. Εκπαιδευτικός ρόλος του μουσείου. Σύγχρονες τάσεις. Παρουσίαση εκπαιδευτικών προγραμμάτων σε Θεματικά Μουσεία.

13η εβδομάδα: Παρουσίαση εργασιών: παρουσιάσεις φοιτητικών εργασιών (15΄ παρουσίαση και άλλα 5΄-10΄ για ερωτήσεις/συζήτηση) που ανατέθηκαν στις ομάδες στο μέσο του εξαμήνου (συνάντηση 8). Αξιολόγηση εργασιών στο πλαίσιο ανοιχτού διαλόγου.

• Bennett, T. 2006. The Birth of the Museum: History, theory, politics, London and New York: Routledge.
• Candlin, F. 2012. “Independent Museums, Heritage, and the Shape of Museum Studies”, Museum and Society 10(1): 28-41.
• Candlin, F. 2016. Micromuseology: an analysis of small independent museums, London and New York: Bloomsbury Academic.
• Crooke, E. M. 2007. Museums and Community: Ideas, issues and challenges, London and New York: Routledge.
• Falk, J. H., Dierking, L. D. 2000. Learning from Museums: Visitor Experiences and the Making of Meaning, New York: AltaMira Press.
• Falk, J. H., Dierking, L. D. 2011. The Museum Experience, Walnut Creek CA: Left Coast Press Inc.
• Frayne, N. 2004. “Acoustic Design in the Built Environment”, Soundscape: The Journal of Acoustic Ecology 5 (1): 15-9.
• Haan, R. B.-d. 2006. “Re-staging Histories and Identities”, in S. Macdonald, ed., A Companion to Museum Studies, 186-197, Malden, Mass.; Oxford: Blackwell Publishing
• Hein, G. 1998. Learning in the Museum, London: Routledge.
• Hodder, I. (1986). Διαβάζοντας το Παρελθόν: Τρέχουσες Ερμηνευτικές Προσεγγίσεις στην Αρχαιολογία, Π. Μουτζουρίδης, Κ. Νικολέντζος και Μ. Τσούλη, μετ., Αθήνα: Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου 2002.
• Hooper-Greenhill, E. 1994. “A New Communication Model for Museums”, in E. Hooper-Greenhill, ed., The Educational Role of the Museum, London: Routledge, 17-26.
• Kistemaker, R. 2015, “A Museum without Walls: The City Museum in the 12st Century”, S. Alifragis, G. Papakonstantinou, C. Papasarantou (eds), Museums in Motion Symposium proceedings, 3-4 July 2015, University of Thessaly Press, Volos 2015.
• Knappett, C. 2005. Thinking through Material Culture: An Interdisciplinary Perspective, Philadelphia: University of Pennsylvania Press.
• Pearce, S. 2002. Μουσεία Αντικείμενα & Συλλογές, Λ. Γυιόκα, επιμ., Θεσσαλονίκη: Βάνιας.
• Sandahl, J. 2015, “A City Museum as a platform for Cultural Participation”, S. Alifragis, G. Papakonstantinou, C. Papasarantou (eds), Museums in Motion Symposium proceedings, 3-4 July 2015, University of Thessaly Press, Volos 2015.
• Zisiou, M. 2015, “Broadening the limits of the museum experience through designed sonic environment”, S. Alifragis, G. Papakonstantinou, C. Papasarantou (eds), Museums in Motion Symposium proceedings, 3-4 July 2015, University of Thessaly Press, Volos 2015.
• Γλύκατζη-Ahrweiler, Ε. 2001. «Νέες Μορφές Μουσείων και παιδεία», Η μουσειολογία στον 21ο αιώνα: θεωρία και πράξη, Πρακτικά Διεθνούς Συμποσίου [Θεσσαλονίκη, 21-24 Νοεμβρίου 1997], επιμ. Μ. Σκάλτσα, Θεσσαλονίκη, Εντευκτήριο.
• Κόκκινος, Γ., Αλεξάκη, Ε. (επιμ.) 2002. Διεπιστημονικές Προσεγγίσεις στη Μουσειακή Αγωγή, Αθήνα, Μεταίχμιο.
• Μπακιρτζής, Κ. 2003. Επικοινωνία και Αγωγή, Αθήνα: Gutenberg.
• Μπουμπάρης, Ν. 2006. «Η Πολιτισμική Παραγωγή του Ήχου και η ‘Ηχητική’ Παραγωγή του Πολιτισμού. Η Περίπτωση των Μουσείων», στο Τα Οπτικοακουστικά Μέσα ως Πολιτιστική Κληρονομιά και η Χρήση τους στα Μουσεία, Πρακτικά Γ’ Διεθνούς Συνεδρίου Μουσειολογίας (Μυτιλήνη, 5-8 Ιουνίου 2006).
• Μπούνια, Α. 2005, «Τα Μουσεία ως Πολιτιστικές Βιομηχανίες, Θέματα και Προβληματισμοί – Μια Προκαταρκτική Συζήτηση», στο Ν. Βερνίκος, Σ. Δασκαλοπούλου, Φ. Μπαντιμαρούδης, Ν. Μπουμπάρης και Δ. Παπαγεωργίου επιμ., Πολιτιστικές Βιομηχανίες, Αθήνα: Κριτική, 9-58.
• Νάκου, Ε. 2001. Μουσεία: Εμείς τα Πράγματα και ο Πολιτισμός: Από τη Σκοπιά της Θεωρίας του Υλικού Πολιτισμού, της Μουσειολογίας και της Μουσειοπαιδαγωγικής, Αθήνα: Νήσος.
• Οικονόμου, Μ. 2003. Μουσείο: Αποθήκη ή Ζωντανός Οργανισμός: Μουσειολογικοί προβληματισμοί και ζητήματα, Αθήνα: Κριτική.
• Σαλή-Παπασαλή, Α. 2012. Το Αχίλλειο της Κέρκυρας: Θεματικό μουσείο: Αποκατάσταση και αξιοποίηση ανακτορικού συγκροτήματος Αχιλλείου, Αθήνα: Μεταίχμιο.
• Τζώνος, Π. 2007. Μουσείο και Νεωτερικότητα, Αθήνα: Παπασωτηρίου.
• Χουρμουζιάδης, Γ. 1999. Λόγια από Χώμα, Σκόπελος: Νησίδες.
• Χουρμουζιάδης, Γ. 2001. «Δισπηλιό Καστοριάς: Για μια νέα Μουσειολογία», Η μουσειολογία στον 21ο αιώνα: θεωρία και πράξη, Πρακτικά Διεθνούς Συμποσίου [Θεσσαλονίκη, 21-24 Νοεμβρίου 1997], επιμ. Μ. Σκάλτσα, Εντευκτήριο, Θεσσαλονίκη.

Πρόσωπο με πρόσωπο

Για την βελτίωση και προαγωγή της εκπαιδευτικής διαδικασίας γίνεται χρήση νέων τεχνολογιών για την παράδοση του μαθήματος με σκοπό την καλύτερη κατανόηση της ύλης αλλά και την διάδραση μεταξύ καθηγητή και φοιτητών. Προγράμματα αλλά και υλικοτεχνικός εξοπλισμός για την παρουσίαση διαφανειών του μαθήματος, χρήση ηλεκτρονικής αλληλογραφίας για την επικοινωνία με τους φοιτητές και όποτε χρειάζεται εξειδικευμένα προγράμματα.

• Ομαδική παρουσίαση (50%) - υποχρεωτική
• Γραπτή εργασία (50%) - υποχρεωτική
• Ημερολόγια ανάδρασης - προαιρετική δράση αξιολόγησης μαθησιακής διαδικασίας