Τα δημόσια και ιδιωτικά έγγραφα της ελληνορωμαϊκής Αιγύπτου διασώζουν στιγμιότυπα από τη ζωή και τη δράση ενός ευρύτατου φάσματος του πληθυσμού και έτσι καλύπτουν τα τεράστια κενά που αφήνει η ιστοριογραφία της εποχής, ιδίως στο χώρο της κοινωνικής ιστορίας, της ιστορίας της καθημερινότητας, αλλά και της οικονομικής ιστορίας, της δημογραφίας, της ιστορίας του δικαίου και των θεσμών κ.ά. Η χρονική έκταση και η νοηματική συνέχεια που προσφέρουν τα παπυρικά αρχεία, σε αντίθεση με τα μεμονωμένα έγγραφα, είναι βεβαίως πολύτιμη στο πλαίσιο της εξέτασης αυτής.

Στο μάθημα αυτό εξετάζονται τα διαφορετικά είδη παπυρικών αρχείων, δημόσιων και ιδιωτικών, με στόχο να αναδειχθούν οι βασικές μέθοδοι σύμφωνα με τις οποίες αυτά συγκροτήθηκαν και οι αρχές σύμφωνα με τις οποίες χαρακτηρίζονται ως τέτοια από τους σύγχρονους μελετητές. Εξηγείται διεξοδικά η διάκριση μεταξύ αρχείων και φακέλων (dossier) και ερμηνεύεται η έννοια της βιβλιοθήκης στη γλώσσα της ρωμαϊκής διοίκησης. Περιγράφεται επίσης η σύγχρονη κατανομή και οργάνωση των παπύρων σε συλλογές πανεπιστημίων, βιβλιοθηκών και μουσείων με βάση κριτήρια όπως η προέλευσή τους, ο φορέας που διενήργησε την ανασκαφή στην οποία βρέθηκαν, συμφωνίες μεταξύ φορέων κλπ. 

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τους φοιτητές/τριες του ΤΑΒΜ έχει η εξέταση των ψηφιακών συλλογών παπύρων και των διαφόρων εργαλείων που έχουν αναπτυχθεί για την έρευνα στον χώρο αυτόν. Έμφαση δίνεται στο Papyrological Editor, πλατφόρμα crowdsourcing εισαγωγής κειμένου με ειδικά διαμορφωμένο σύστημα κωδικοποίησης, βασισμένο στο πρότυπο ΤΕΙ.

Η οργάνωση των εργαλείων και του υλικού για τη μελέτη των αρχείων και συλλογών παπύρων, και σε επίπεδο φυσικής συγκρότησης και ψηφιακής παρουσίας, έχει γίνει με τρόπο υποδειγματικό. Οι φοιτητές/τριες του ΤΑΒΜ, αποκτώντας εξοικείωση με τον συγκεκριμένο κλάδο, μπορούν να αποκομίσουν γνώσεις και δεξιότητες που εφαρμόζονται σε πολλούς χώρους όπου θα κληθούν να διαχειριστούν μεγάλο όγκο πληροφορίας. Το γεγονός ότι έχουν ήδη διδαχθεί xml καθιστά εύκολη την εισαγωγή τους στην κωδικοποίηση κειμένων στην πλατφόρμα του Papyrological Editor. 

1η εβδομάδα: Γενική εισαγωγή, οι πάπυροι ως πηγές ιστορίας.

2η εβδομάδα: Σύντομη επισκόπηση των παπυρικών αρχείων. Ορισμός, διάκριση σε είδη, περιεχόμενο, παραδείγματα.

3η εβδομάδα: Προσδιορισμός εννοιολογικών εργαλείων: Αρχείο, φάκελος (dossier), βιβλιοθήκη.

4η εβδομάδα: Διαχείριση αρχείων παπύρων στην αρχαιότητα και σήμερα.

5η εβδομάδα: Οργάνωση δημόσιων αρχείων στην ελληνορωμαϊκή Αίγυπτο: Τόμοι συγκολλήσιμοι, βιβλιοφύλακες και βιβλιοθήκαι.

6η εβδομάδα: Εξοικείωση με τα διαδικτυακά εργαλεία και τις βάσεις δεδομένων για τη μελέτη των παπυρικών αρχείων.

7η εβδομάδα: Πρακτική εξάσκηση στα διαδικτυακά εργαλεία και τις βάσεις δεδομένων για τη μελέτη των παπυρικών αρχείων.

8η εβδομάδα: Η πλατφόρμα Papyrological Editor. Εισαγωγή και εξάσκηση στην κωδικοποίηση κειμένου σε ΤΕΙ EpiDoc και Leiden+.

9η εβδομάδα: Η πλατφόρμα Papyrological Editor. Εξάσκηση στην κωδικοποίηση κειμένου σε ΤΕΙ EpiDoc και Leiden+.

10η εβδομάδα: Η πλατφόρμα Papyrological Editor. Εξάσκηση στην κωδικοποίηση κειμένου σε ΤΕΙ EpiDoc και Leiden+.

11η εβδομάδα: Παρουσίαση εργασιών.

12η εβδομάδα: Παρουσίαση εργασιών.

13η εβδομάδα: Παρουσίαση εργασιών.

Βασική βιβλιογραφία

• Clarysse, W. (2003) "Tomoi Synkollesimoi", στο M. Brosius (επιμ.) Ancient Archives and Archival Traditions. Concepts of Record-Keeping in the Ancient World, Oxford, OUP: 344-359. (στο e-class, μαζί με περίληψη στα ελληνικά)
• Parsons, P. (2008) Οξύρυγχος, η πόλη που έφερε το όνομα ενός ψαριού. Αθήνα, Ενάλιος.
• Vandorpe, K. (2009) "Archives and Dossiers", στο R. S. Bagnall (επιμ.) Oxford Handbook of Papyrology, Oxford, OUP: 216-255. (στο e-class, μαζί με περίληψη στα ελληνικά)

Ανθολόγια παπυρικών κειμένων

• Hunt, A.S. - Edgar, C.C. - Page D.L. (επιμ. 1938-42) Select Papyri, Cambridge Mass., Harvard - Heinemann.  
• Mitteis, L. - Wilcken, U. (1963) Grundzuge und Chrestomathie der Papyrskunde, Hildesheim, Georg Olms.
• Παπαθωμάς, Α. (2008) Αρχαία ελληνικά κείμενα σε παπύρους της ελληνορωμαϊκής περιόδου, Αθήνα, Εκδοτικός Οργανισμός Π. Κυριακίδη.
• Pestman, P.W. (1990) The New Papyrological Primer, Leiden, Brill.
• Sammelbuch griech. Urkunden aus Ägypten (διάφοροι επιμ. 1915- σήμερα). [Η βιλιοθήκη του ΙΠ έχει τους τόμους Ι, ΙΙ, ΙΙΙ και ΧVIII]               

Χρήσιμες ιστοσελίδες

• http://www.trismegistos.org/arch/index.php
• http://www.papyri.info/
• http://www.trismegistos.org/

Πρόσωπο με πρόσωπο

Για την βελτίωση και προαγωγή της εκπαιδευτικής διαδικασίας γίνεται χρήση νέων τεχνολογιών για την παράδοση του μαθήματος με σκοπό την καλύτερη κατανόηση της ύλης αλλά και την διάδραση μεταξύ καθηγητή και φοιτητών. Προγράμματα αλλά και υλικοτεχνικός εξοπλισμός για την παρουσίαση διαφανειών του μαθήματος, χρήση ηλεκτρονικής αλληλογραφίας για την επικοινωνία με τους φοιτητές και όποτε χρειάζεται εξειδικευμένα προγράμματα.

Εξετάσεις (50%), εργασία και παρουσίαση (50%).