Εισαγωγὴ στις γενικές αρχές δικαίου. Η διαμόρφωση γενικής εικόνας των γενικών αρχών δικαίου, των ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων, των θεμελιωδών συνταγματικών αρχών και του βασικού συνταγματικού και διοικητικού δικαίου, με παραδείγματα και εφαρμογές στον χώρο των αρχείων, των βιβλιοθηκών και των μουσείων.

Με την επιτυχή ολοκλήρωση των σπουδών ο φοιτητής/τρια θα είναι σε θέση να:

• Κατανοεί τις έννοιες κανόνας δικαίου, πηγές δικαίου, νόμος και έθιμο, Κανονισμός, Οδηγία, Σύσταση, Απόφαση, χρηστά ήθη, κανόνας δεοντολογίας, ατομικό δικαίωμα, νομικό και φυσικό πρόσωπο, δικαίωμα και αξίωση, δικαιοπρακτική ικανότητα, έγγραφο, ισότητα, αξιοπρέπεια, ελευθερία, πνευματική ιδιοκτησία, πολιτιστική κληρονομιά, αρχή νομιμότητας, αρμοδιότητα, διοικητική πράξη, νομοθετική εξουσιοδότηση, δικαστικός έλεγχος, ανάκληση διοικητικής πράξης, δημόσια και ιδιωτικά έγγραφα, συστατικός και αποδεικτικός τύπος, συλλογικά όργανα διοίκησης.
• Περιγράφει τους κανόνες ιεράρχησης πηγών δικαίου, τα προστατευόμενα από το Σύνταγμα βασικά ατομικά δικαιώματα ειδικά σε σχέση με αρχεία, βιβλιοθήκες , μουσεία, τους βασικούς κανόνες για τα δημόσια και ιδιωτικά έγγραφα, τους βασικούς κανόνες λειτουργίας των συλλογικών οργάνων της διοίκησης, τους κανόνες σύνταξης δημόσιων εγγράφων, τους βασικούς κανόνες προστασίας της πνευματικής ιδιοκτησίας και της πολιτιστικής κληρονομιάς
• Αναλύει τη σχέση του ελληνικού με το ευρωπαϊκό δίκαιο όσον αφορά τις εφαρμογές του σε αρχεία, βιβλιοθήκες και μουσεία

1η εβδομάδα: Εισαγωγή στο Δίκαιο. Δίκαιο και Ηθική-διαφορές (σκοπός, προέλευση, περιεχόμενο, αυστηρότητα, κυρώσεις). Ηθική και Δεοντολογία. Θεωρίες Δεοντολογίας. Συνέπειες διαφορών. Δίκαιο και εθιμοτυπία. Δίκαιο και δικαιοσύνη. Θετικό και φυσικό δίκαιο. Το δίκαιο και η δεοντολογία στον χώρο των αρχείων, των βιβλιοθηκών και των μουσείων.

2η εβδομάδα: Έννοια του κανόνα δικαίου. Κανόνες γενικοί, ειδικοί και ατομικοί, καθολικοί και τοπικοί, απαγορευτικοί, επιτακτικοί και επιτρεπτικοί, αναγκαστικοί και ενδοτικοί, αυτοτελείς και μη αυτοτελείς, αυστηροί και επιεικείς, ερμηνευτικοί κανόνες και τεκμήρια. Διάταξη νόμου-ατελείς διατάξεις. Εφαρμογή κανόνων. Συρροή. Ερμηνεία κανόνων. Συστήματα δικαίου. Διαίρεση του δικαίου. Κατατάξεις (δημόσιο και ιδιωτικό, αστικό δίκαιο και τα είδη του κ.ά.). Βουλή και Ανεξάρτητες Διοικητικές Αρχές: είδη και λειτουργίες. Είδη και βαθμίδες δικαστηρίων στην Ελλάδα. Ανώτατα Δικαστήρια στην ΕΕ και τον κόσμο. Παραδείγματα υποθέσεων που κρίθηκαν δικαστικά από τον χώρο των αρχείων, των βιβλιοθηκών και των μουσείων.

3η εβδομάδα: Πηγές δικαίου. Ιεραρχία πηγών δικαίου. Πηγές δικαίου σε ηπειρωτικό και αγγλοσαξονικό δίκαιο. Πρωτογενείς και δευτερογενείς πηγές. Ουσιαστικός και τυπικός νόμος. Νόμος και έθιμο. Οι διεθνείς συμβάσεις ως πηγές. Η Καλή Πίστη και τα Χρηστά ήθη ως πηγές δικαίου. Κανόνες Δεοντολογίας και οι πηγές του δικαίου-πως η δεοντολογία μετατρέπεται σε δίκαιο-περιπτώσεις. Παραδείγματα που αφορούν τον χώρο των αρχείων, των βιβλιοθηκών και των μουσείων.

4η εβδομάδα: Δίκαιο και Ευρωπαϊκή Ένωση. Το Ευρωπαϊκό δίκαιο ως πηγή ελληνικού δικαίου. Ο Χάρτης Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι αξίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Κανονισμοί, Οδηγίες, Συστάσεις και Αποφάσεις. Ήπιο ευρωπαϊκό δίκαιο. Αρχή υπεροχής ευρωπαϊκού δικαίου. Αρχή της άμεσης εφαρμογής ευρωπαϊκού δικαίου. Παραδείγματα από Κανονισμούς, Οδηγίες, Συστάσεις και Αποφάσεις που αφορούν τον χώρο των αρχείων, των βιβλιοθηκών και των μουσείων.

5η εβδομάδα: Βασικές αρχές αστικού δικαίου. Φυσικό πρόσωπο. Στοιχεία εξατομίκευσης φυσικού προσώπου-δικαίωμα στην προσωπικότητα. Ικανότητα για δικαιοπραξία. Δικαίωμα στα προϊόντα της διανοίας. Νομικό πρόσωπο. Είδη νομικών προσώπων. Σωματείο, ίδρυμα, εταιρεία, ενώσεις προσώπων. Σύσταση, διοίκηση, ευθύνη και λύση νομικού προσώπου. Δικαίωμα. Έννοια και είδη δικαιωμάτων. Γέννηση, κτήση, άσκηση, αλλοίωση και δικαστική ή αυτοδύναμη προστασία δικαιώματος. Δικαίωμα και αξίωση. Δικαιοπρακτική ικανότητα. Δικαιοπραξία, έννοια και είδη. Τύπος δικαιοπραξιών. Ιδιωτικά και δημόσια έγγραφα. Συμβάσεις (έννοια, σύναψη, είδη). Παραδείγματα που αφορούν τον χώρο των αρχείων, των βιβλιοθηκών και των μουσείων.

6η εβδομάδα: Ατομικά δικαιώματα-εισαγωγή. Ιστορία προστασίας ανθρώπινων δικαιωμάτων. Οικουμενική Διακήρυξη προστασίας ανθρώπινων δικαιωμάτων και άλλες πηγές διεθνούς εμβέλειας προστασίας ανθρώπινων δικαιωμάτων. Η διεθνής προστασία. Διεθνείς Οργανισμοί Προστασίας. Ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Η επίλυση των συγκρούσεων ατομικών δικαιωμάτων-η στάθμιση. Ο ρόλος των ανώτατων δικαστηρίων. Τα ανθρώπινα δικαιώματα στα αρχεία, βιβλιοθήκες και μουσεία.

7η εβδομάδα: Ισότητα. Σύνταγμα και προστασία. Παράγοντες διακρίσεων (φύλο, καταγωγή, ηλικία, κατάσταση υγείας κ.ά.). Ισότητα των φύλων. Οργανισμοί προστασίας της ισότητας. Δικαστικές υποθέσεις περί την ισότητα. Η προστασία της ισότητας στα αρχεία, τις βιβλιοθήκες και τα μουσεία.

8η εβδομάδα: Ελευθερία λόγου και έκφρασης-ελευθερία της πληροφορίας-λογοκρισία-αρχή πνευματικής ελευθερίας. Σύνταγμα και προστασία. Το ‘πληροφοριακό’ Σύνταγμα. Οργανισμοί προστασίας της ελευθερίας λόγου και έκφρασης, της πνευματικής ελευθερίας και της ελευθερίας της πληροφορίας. Δικαστικές υποθέσεις περί την ελευθερία λόγου και έκφρασης και την πνευματική ελευθερία. Η προστασία της ελευθερίας λόγου και έκφρασης στα αρχεία, τις βιβλιοθήκες και τα μουσεία.

9η εβδομάδα: Πνευματική ιδιοκτησία/πολιτιστική κληρονομιά. Έννοιες. Σύνταγμα και προστασία. Οι Οργανισμοί προστασίας της πνευματικής ιδιοκτησίας και της πολιτιστικής κληρονομιάς και το έργο τους. Δικαστικές υποθέσεις περί την πνευματική ελευθερία και την πνευματική ιδιοκτησία και την πολιτιστική κληρονομιά. Η προστασία τους στα αρχεία, τις βιβλιοθήκες και τα μουσεία.

10η εβδομάδα: Ιδιωτική ζωή και προσωπικά δεδομένα. Διεθνής, ευρωπαϊκή και εσωτερική προστασία. Οι Οργανισμοί προστασίας της ιδιωτικής ζωής/προσωπικών δεδομένων και το έργο τους. Σύνταγμα και ιδιωτική ζωή/προσωπικά δεδομένα. Η Δικαστικές υποθέσεις περί την ιδιωτική ζωή/τα προσωπικά δεδομένα. Η προστασία τους στα αρχεία, τις βιβλιοθήκες και τα μουσεία.

11η εβδομάδα: Διοικητικό δίκαιο. Πεδίο. Πηγές διοικητικού δικαίου. Κράτος δικαίου. Αρχή της νομιμότητας. Δικαστικός έλεγχος της διοικητικής δράσης. Αρμοδιότητα. Δέσμια αρμοδιότητα. Διακριτική ευχέρεια της διοίκησης. Διοικητική πράξη. Διοικητική σύμβαση. Κανονιστική και ατομική διοικητική πράξη. Διαφορές ιδιωτικής δικαιοπραξίας και διοικητικής πράξης. Τεκμήρια νομιμότητας. Εκτελεστότητα. Νομοθετική εξουσιοδότηση Συντάγματος. Συστατικές, διαπιστωτικές και βεβαιωτικές διοικητικές πράξεις. Κυβερνητικές πράξεις. Σύνθετη διοικητική ενέργεια. Διοικητικά όργανα-διακρίσεις. Κεντρική και περιφερειακή διοίκηση-τοπική αυτοδιοίκηση. Διοικητική προστασία διοικούμενου-δικαίωμα προηγούμενης ακρόασης, διοικητικός και δικαστικές έλεγχος. Ανάκληση, κατάργηση διοικητικής πράξης-ισχύς και αναδρομικότητα. Αιτιολογία και αναλογικότητα. Αρχή χρηστής διοίκησης. Εφαρμογές στον χώρο των αρχείων, βιβλιοθηκών και μουσείων.

12η εβδομάδα: Δημόσια έγγραφα. Διοικητικά έγγραφα. Τα έγγραφα στη διοικητική δικονομία. Κανόνες σύνταξης διοικητικών εγγράφων. Είδη (διαβιβαστικό, εισήγηση, σημείωμα ερώτημα, απαντήσεις, εκθέσεις, πρακτικά, στατιστικά στοιχεία, αποφάσεις, μορφή εγγράφων. Δομή εγγράφων. Νόμοι και εγκύκλιοι. Διεκπεραίωση υποθέσεων. Πρόσβαση σε έγγραφα (Ν 2690/1999-Ν 3230/2004) και συνταγματικά δικαιώματα. Δημόσια έγγραφα και προσωπικά δεδομένα. Βασικές αρχές λειτουργίας των συλλογικών οργάνων της διοίκησης (Κώδικας Διοικητικής Διαδικασίας). Εφαρμογές στον χώρο των αρχείων, βιβλιοθηκών και μουσείων.

13η εβδομάδα: Το δίκαιο στα αρχεία, στις βιβλιοθήκες και τα μουσεία. Η ψηφιοποίηση της πληροφορίας και οι επιπτώσεις της στο δίκαιο σχετικά με τα αρχεία, τις βιβλιοθήκες και τα μουσεία. Το ψηφιακό χάσμα στον κόσμο-αρχεία, βιβλιοθήκες και μουσεία. Εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης στα αρχεία, τις βιβλιοθήκες και τα μουσεία και δίκαιο. Προοπτικές νομοθέτησης/υιοθέτησης κανόνων δεοντολογίας σχετικά με τα ψηφιακά αρχεία, βιβλιοθήκες και μουσεία. Συμπεράσματα.

• Βλαχόπουλος Σ. (επιμ.), (2017). Θεμελιώδη δικαιώματα. Ατομικά, κοινωνικά και πολιτικά δικαιώματα, Νομική Βιβλιοθήκη, Αθήνα 2017.
• Μαρία Κανελλοπούλου-Μπότη (2004). Το Δίκαιο της Πληροφορίας, Νομική Βιβλιοθήκη, Αθήνα 2004.
• Απόστολος Γεωργιάδης (2012). Γενικές Αρχές Αστικού Δικαίου, Αθήνα, Σάκκουλας, εκδ. 4η, 2012.
• Μαρία Κανελλοπούλου-Μπότη (2014). Ιστορία της πληροφορίας, από τον πάπυρο στο ηλεκτρονικό έγγραφο, Νομική Βιβλιοθήκη 2014.

Πρόσωπο με πρόσωπο

Για την βελτίωση και προαγωγή της εκπαιδευτικής διαδικασίας γίνεται χρήση νέων τεχνολογιών για την παράδοση του μαθήματος με σκοπό την καλύτερη κατανόηση της ύλης αλλά και την διάδραση μεταξύ καθηγητή και φοιτητών. Προγράμματα αλλά και υλικοτεχνικός εξοπλισμός για την παρουσίαση διαφανειών του μαθήματος, χρήση ηλεκτρονικής αλληλογραφίας για την επικοινωνία με τους φοιτητές και όποτε χρειάζεται εξειδικευμένα προγράμματα.

Γραπτή εξέταση με ερωτήσεις εκτεταμένης απάντησης. Αξιολόγηση παρουσίασης εργασιών στην τάξη.