Η πρόταση του έργου
Ξεκίνησε την 1.4.2020 το εγκεκριμένο έργο "Η εξαίρεση εξόρυξης κειμένων και δεδομένων στην πνευματική ιδιοκτησία και τις ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες" στο πλαίσιο του προγράμματος ΕΣΠΑ ‘Υποστήριξη ερευνητών με έμφαση στους νέους ερευνητές-κύκλος Β!’ του Τμήματος Αρχειονομίας, Βιβλιοθηκονομίας και Μουσειολογίας του Ιονίου Πανεπιστημίου, με επιστημονική υπεύθυνη την Αν. Καθηγήτρια Μαρία Κανελλοπούλου-Μπότη, και ερευνήτριες την Δρ Μαρία Δάφνη Παπαδοπούλου, επικεφαλής της νομικής υπηρεσίας του Οργανισμού Πνευματικής Ιδιοκτησίας και τη Δρ Κρυσταλλένια Κολοτούρου, νομική σύμβουλο του ίδιου οργανισμού.
Το έργο αναφέρεται στα κατωτέρω δεδομένα:
Ένας απίστευτα μεγάλος όγκος πληροφοριών δημιουργούνται συνεχώς από δισεκατομμύρια χρήστες ανά την υφήλιο. Για να αξιοποιηθούν αυτές οι πληροφορίες στην έρευνα απαιτούνται κατάλληλα εργαλεία και ένα από αυτά είναι η εξόρυξη κειμένων και δεδομένων (text and data mining), η οποία εντοπίζει πληροφορίες και δημιουργεί συσχετισμούς μέσα σε αυτήν την απίστευτη μάζα των αδόμητων δεδομένων.
Ωστόσο, εάν τα δεδομένα που χρησιμοποιούνται για την ανάλυση απολαμβάνουν προστασίας από το δίκαιο της πνευματικής ιδιοκτησίας, τότε γεννώνται περίπλοκα νομικά ζητήματα. Κατά τη διάρκεια της εξόρυξης είναι τεχνικά απαραίτητες ορισμένες πράξεις, οι οποίες, αν πραγματοποιούνται χωρίς την άδεια των δικαιούχων, μπορούν να παραβιάζουν εξουσίες πνευματικής ιδιοκτησίας. Συνεπώς, για να υπάρχει πρόσβαση και σύννομη αξιοποίηση της εξόρυξης εγγράφων και δεδομένων σε επίπεδο πνευματικής ιδιοκτησίας θα πρέπει να πληρούνται οι προϋποθέσεις μίας εξαίρεσης.
Εντούτοις η επίκληση των εξαιρέσεων αυτών δεν είναι ιδιαίτερα επιβοηθητική για τους ερευνητές, καθώς το υφιστάμενο νομικό πλαίσιο στην ΕΕ παραμένει εν πολλοίς ασαφές. Δεδομένης της ανασφάλειας σε σχέση με την εξόρυξη κειμένων και δεδομένων και των εξαιρέσεων γενικότερα στο δίκαιο της πνευματικής ιδιοκτησίας και με γνώμονα την ανάπτυξη της έρευνας και της καινοτομίας σε ενωσιακό επίπεδο, κρίθηκε αναγκαία η καθιέρωση μιας υποχρεωτικής εξαίρεσης από το περιουσιακό δικαίωμα του δημιουργού με την Πρόταση Οδηγίας για την πνευματική ιδιοκτησία στην ψηφιακή ενιαία αγορά.
Η υποχρεωτική νέα εξαίρεση προβλέπει ότι ερευνητικοί οργανισμοί, στους οποίους περιλαμβάνονται οι βιβλιοθήκες, μπορούν να αναπαράγουν προστατευόμενα έργα και αντικείμενα προστασίας και να εξάγουν πληροφορίες χρησιμοποιώντας τις τεχνολογίες εξόρυξης κειμένων και δεδομένων υπό συγκεκριμένους όρους. Παρόλο που σκοπός της νέας πρότασης Οδηγίας είναι να απαλειφθούν οι νομικές ασάφειες ως προς τη χρήση της εξόρυξης κειμένων και δεδομένων, η ίδια θα δημιουργήσει νέες ασάφειες ως προς τους όρους εφαρμογής της.
Η παρούσα μελέτη έχει σκοπό να εντοπίσει τις ασάφειες αυτές και να συμβάλει στην αποσαφήνισή τους απαντώντας σε συγκεκριμένα επιστημονικά ερωτήματα, ιδιαίτερα αναφορικά με την εφαρμογή της εξόρυξης στις ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες. O ρόλος των βιβλιοθηκών γενικά αλλά και ειδικότερα των ακαδημαϊκών βιβλιοθηκών στην ανάπτυξη και τη διευκόλυνση της εξόρυξης κειμένων και δεδομένων είναι κομβικός. Εκτός όμως από τον συμβουλευτικό τους ρόλο και τη συνδρομή τους στην υποστήριξη των ερευνητών ως προς το πλαίσιο και το πεδίο εφαρμογής της εξαίρεσης της εξόρυξης κειμένων και δεδομένων οι βιβλιοθήκες θα κληθούν να εφαρμόσουν οι ίδιες την εξαίρεση για την εξόρυξη. Θα πρέπει για τον λόγο αυτό να κατέχουν εις βάθος το νομικό πλαίσιο της εξαίρεσης, για να μπορούν να επενδύουν σε τεχνικές εξόρυξης προσανατολισμένες σε υποβοηθητικές υπηρεσίες προς όφελος των ερευνητών αλλά και των ίδιων των βιβλιοθηκών.
Αντικείμενο της μελέτης θα είναι, επίσης, η δημιουργία ενός ευσύνοπτου συνταγμένου σε απλή και κατανοητή γλώσσα οδηγού, ο οποίος θα απευθύνεται στις βιβλιοθήκες και ο σκοπός του οποίου θα είναι η διευκρίνιση της έννοιας της εξόρυξης κειμένων και δεδομένων, καθώς και της σχετικής εξαίρεσης, των ορίων της και των προϋποθέσεων εφαρμογής της.
Σκοπός είναι οι ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες να κατανοήσουν το νομικό πλαίσιο της εξόρυξης κειμένων και δεδομένων, ώστε να επιτευχθεί μέσω αυτών η συνεισφορά τους στη βελτίωση της έρευνας, της καινοτομίας και της ανταγωνιστικότητας.
