Το μάθημα προσφέρει μια κριτική προσέγγιση στον τρόπο με τον οποίο έχουν συγκροτηθεί οι αρχαιογνωστικές επιστήμες και αντιμετωπίζονται συγκεκριμένες περίοδοι και πτυχές της αρχαιότητας. Προς εξέταση έχουν επιλεγεί ιδιαίτερα δηλωτικές περιπτώσεις αλληλεπίδρασης μεταξύ πολιτισμών που ανάγονται σε διάφορες ιστορικές περιόδους. Μεταξύ άλλων αναφορά γίνεται στους Έλληνες της κλασικής αρχαιότητας μέσα από το βλέμμα των Ρωμαίων της εποχής της Αυτοκρατορίας· στην αρχαιολογική δραστηριότητα των μεγάλων ευρωπαϊκών δυνάμεων του 18ουκαι 19ουαιώνα· στον ρόλο της κλασικής αρχαιότητας στη δημιουργία της ευρωπαϊκής ταυτότητας κατά τη συγκρότηση των εθνών-κρατών· στη σημασία της κλασικής αρχαιότητας στη σημερινή καθημερινότητα.
Οι συσχετισμοί αυτοί μελετώνται μεμονωμένα αλλά και συγκριτικά, με στόχο την εξαγωγή συμπερασμάτων σχετικών με την εργαλειακή χρήση του παρελθόντος σε φάσεις κοινωνικοπολιτικών ζυμώσεων, καθώς και την αναγκαιότητα κατανόησης της διεργασίας αυτής στο πλαίσιο επιστημονικών αναζητήσεων. Για τον σκοπό αυτό χρησιμοποιούνται αναλυτικές κατηγορίες και ορολογία από τα πεδία των μελετών πρόσληψης, της μετα-αποικιοκρατικής κριτικής και άλλες βασικές κριτικές προσεγγίσεις.
|
Σκοπός του μαθήματος είναι η προσέγγιση των εννοιών «αρχαιότητα» και «μνήμη» και η εξοικείωση φοιτητών / φοιτητριών με τους μηχανισμούς πρόσληψης της «αρχαιότητας», με τις πολιτισμικές διαστάσεις που η έννοια της αρχαιότητας λαμβάνει σε σχέση με τον χώρο και τον χρόνο, με τη θέση της στη συγκρότηση της πολιτισμικής μνήμης καθώς και με την επίδραση που δέχεται από τις μνημονικές λειτουργίες στο πεδίο των κοινοτήτων. Με την επιτυχή ολοκλήρωση του μαθήματος οι φοιτητές/τριες θα έχουν: § Κατανόηση των μεθοδολογικών αρχών και των σχολών της ιστορικής επιστήμης καθώς και θεμάτων ιστορικής κουλτούρας και ιστορικής συνείδησης. § Κατανόηση των νέων πεδίων της πολιτισμικής ιστορίας και κυρίως του πολιτισμικού έργου του ιστορικού. § Κατανόηση των εννοιών αρχαιότητα και μνήμη και των μεταξύ τους διασυνδέσεων. § Εξοικείωση με μηχανισμούς και πρακτικές πρόσληψης της αρχαιότητας. § Εξοικείωση με τα μέσα αναγνώρισης των προθέσεων αυτής της πρόσληψης στον έντυπο και στον ψηφιακό χώρο. § Εξοικείωση με ερευνητικές και μεθοδολογικές πρακτικές των ιστορικών επιστημών σε σχέση με την εκπόνηση επιστημονικής εργασίας. § Δυνατότητα ανάπτυξης συγκεκριμένων προτάσεων σε σχέση με το θέμα. |
Δυνατότητα αξιολόγησης διδακτικής διαδικασίας και βιβλιογραφικών προτάσεων.
Το περιεχόμενο του μαθήματος έχει ως ακολούθως:
1η Εβδομάδα. Ιστορία και Ιστορίες: «η ιστορία της ιστορίας» [ιστοριογραφία], η αποτύπωση των μεθοδολογικών αρχών που διέπουν την ιστορική επιστήμη, οι σχολές που ορίζουν την επιστήμη της ιστορίας - Ο «ιστορικός»: η ανακάλυψη της αλήθειας [επιστημονική διαδικασία] και η αναπαράσταση της [πολιτισμική διαδικασία] – Η μετάβαση από την εθνική / πολιτική ιστορία στην κοινωνική και στην πολιτισμική.
2η Εβδομάδα. Πολιτισμική ιστορία: Νέα πεδία έρευνας – Νέες μέθοδοι – Νέες κατευθύνσεις.
3η Εβδομάδα. Γιατί μας ενδιαφέρει η αρχαία ιστορία; Τι θέλουμε να αποκομίσουμε από την μελέτη της αρχαιότητας;
4η Εβδομάδα. Η πρόσληψη της αρχαιότητας στη δημόσια ιστορία, στις ιστορικές πρακτικές [τελετουργίες και αναπαραστάσεις] και γραφές, στα οπτικοακουστικά αρχεία – Παραδείγματα: επεξεργασία και συζήτηση.
5η Εβδομάδα. Βασικοί ορισμοί: Πρόσληψη, μνήμη (με έμφαση στην πολιτισμική μνήμη), διαφορά μνήμης και ιστορίας.
6η Εβδομάδα. Η μελέτη της μνήμης: μνήμη / ανάμνηση / μεταμνήμη – μνήμη και συνείδηση – μνήμη και ιστορικές πρακτικές – μνήμη και κοινωνικότητα – μνήμη και πληροφορία.
7η Εβδομάδα. Ετεροπροσδιορισμός της έννοιας «ελληνικότητα» κατά την αρχαιότητα: οι Έλληνες μέσα από τα μάτια των Ρωμαίων.
8η Εβδομάδα. Τα ελληνικά γράμματα και η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία - Ο ελληνισμός στην Ύστερη Αρχαιότητα
9η Εβδομάδα. Το ενδιαφέρον για την κλασική αρχαιότητα από την Ευρώπη και η συγκρότηση των «κλασικών σπουδών».
10η Εβδομάδα. Αρχαιότητα και αποικιοκρατία. Αρχαιότητα και φασισμός.
11η Εβδομάδα. Ελγίνεια μάρμαρα: ιστορικό πλαίσιο και συμβολισμοί.
12η Εβδομάδα. Παρουσιάσεις εργασιών, συζήτηση.
13η Εβδομάδα: Παρουσιάσεις εργασιών, συζήτηση.
Βασική βιβλιογραφία
Assmann, J. (2017 [1999]). Η πολιτισμική μνήμη. Γραφή, ανάμνηση και πολιτική ταυτότητα στους πρώιμους ανώτερους πολιτισμούς [μτφρ. Δ. Παναγιωτόπουλος]. Ηράκλειο, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης.
Hanink, J. (2017). The Classical Debt: Greek Antiquity in an Era of Austerity. Cambridge, Mass & London, Harvard University Press
Hardwick, L. (επιμ. 2012 [2010]) Πρόσληψη: Ερευνητικές προσεγγίσεις [μτφρ. Ι. Καραμάνου]. Αθήνα, Εκδόσεις Παπαζήση.
Hobsbawm, E. – T. Ranger (επιμ. 2004 [1983]). Η επινόηση της παράδοσης [μτφρ. Θ. Αθανασίου]. Αθήνα, Θεμέλιο.
Κάνφορα, Λ. (2003) Εμείς και οι αρχαίοι[μτφρ. Γ. Κασαπίδης]. Αθήνα, Μεταίχμιο.
Παπαδημητρίου, Ν. – Α. Αναγνωστόπουλος (επιμ. 2017). Το παρελθόν στο παρόν. Μνήμη, ιστορία και αρχαιότητα στη σύγχρονη Ελλάδα.Αθήνα, Εκδόσεις Καστανιώτη.
Πλάντζος, Δ. (2014). Οι αρχαιολογίες του κλασικού. Αναθεωρώντας τον εμπειρικό κανόνα. Αθήνα, Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου.
Πλάντζος, Δ. (2016). Το πρόσφατο μέλλον. Η κλασική αρχαιότητα ως βιοπολιτικό εργαλείο. Αθήνα, Νεφέλη.
Thompson, P. [2002] Φωνές από το παρελθόν. Μετ. Ρ.Β.Μπούσχοτεν - Ν. Ποταμιάνος. Αθήνα: Πλέθρον.
Χαμηλάκης, Γ. (2012). Το έθνος και τα ερείπιά του. Αρχαιότητα, αρχαιολογία και εθνικό φαντασιακό στην Ελλάδα [μτφρ. Ν. Καλαϊτζής]. Αθήνα, Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου.
Χαμηλάκης, Γ. & Ρ. Γκρήνμπεργκ (2022). Αρχαιολογία, έθνος και φυλή [μτφρ. Μ.Λαλιώτης]. Αθήνα, Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου.
Συμπληρωματική βιβλιογραφία (επιλογή)
Γιακωβάκη, Ν. (2006). Ευρώπη μέσω Ελλάδας. Μια καμπή στην ευρωπαϊκή αυτοσυνείδηση, 17ος-18ος αιώνας. Αθήνα, Βιβλιοπωλείον της Εστίας.
Chapoutot, J. (2012 [2008]). Ο εθνικοσοσιαλισμός και η αρχαιότητα[μτφρ. Γ. Καράμπελας]. Αθήνα, Πόλις.
Goff, Β. Ε. (επιμ. 2005). Classics and Colonialism. London, Duckworth.
Halbwachs, M. (2013 [1925]). Τα κοινωνικά πλαίσια της μνήμης [μτφρ. Ε. Ζέη]. Αθήνα, Νεφέλη.
Halbwachs, M. (2013 [1950]). Η συλλογική μνήμη [μτφρ. Τ. Πλυτά]. Αθήνα, Παπαζήσης.
Κόκκωνας, Γ. (2018). Ἔγρεο, φίλα μᾶτερ. Προσωποποιήσεις της Ελλάδας στα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Αθήνα, ΜΙΕΤ.
Κουλούρη Χ. [1997]. Αθλητισμός και όψεις της αστικής κοινωνικότητα. Γυμναστικά και Αθλητικά σωματεία 1870 – 1922, Αθήνα, Κέντρο Νεοελληνικών Ερευνών.
Κυρτάτας, Δ. Ι. (2002). Κατακτώντας την αρχαιότητα: Ιστοριογραφικές διαδρομές. Αθήνα, Πόλις.
Λε Γκοφ, Ζ. (1998 [1988]). Ιστορία και μνήμη[μτφρ. Γ. Κουμπουρλής]. Αθήνα, Νεφέλη.
Λιάκος, Α. (2007). Πώς το παρελθόν γίνεται ιστορία; Αθήνα, Πόλις.
Quinn, J. (2017). In search of the Phoenicians. Princeton, NJ, Princeton University Press.
Reid, D. M. (2002) Whose Pharaohs? Archaeology, Museums, and Egyptian National Identity from Napoleon to World War I. Oakland, CA, University of California Press.
Said, E. W. (1996 [1978]). Οριενταλισμός [μτφρ. Φ. Τερζάκης]. Αθήνα, Νεφέλη.
Schnapp, A. (2004 [1993]). Η κατάκτηση του παρελθόντος [μτφρ. Κ. Δελούκα]. Ηράκλειο, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης.
Trigger, B. (2005 [1989]). Μια ιστορία της αρχαιολογικής σκέψης [μτφρ. Β. Λαλιώτη]. Αθήνα, Αλεξάνδρεια.
|
Συνδυασμός εξ αποστάσεως σύγχρονης εκπαίδευσης με δια ζώσης διδασκαλία. Δια ζώσης, πρόσωπο με πρόσωπο: δυο (2) διαλέξεις ανά εξάμηνο. Εξ αποστάσεως εκπαίδευση (χρήση σύγχρονης πλατφόρμας ZOOM): έντεκα (11) διαλέξεις. Χρήση ασύγχρονης πλατφόρμας Opencourses του Ιονίου Πανεπιστημίου. |
Υποστήριξη διδασκαλίας/μαθησιακής διαδικασίας μέσω της πλατφόρμας ασύγχρονης τηλεκπαίδευσης Opencourses του Ιονίου Πανεπιστημίου (χώρος εγγράφων, ανακοινώσεις, ανάρτηση σημειώσεων και αρχείων, ομάδες χρηστών, online εργασίες μαθήματος, ανταλλαγή αρχείων κ.ό.κ.)
Χρήση Πλατφόρμας Zoom για τη σύγχρονη διδασκαλία και την επικοινωνία με τους /τις φοιτητές/τριες.
Χρήση προγράμματος γλωσσικής επεξεργασίας Turnitin για τον έλεγχο ομοιότητας κειμένων κατά την εκπόνηση και αξιολόγηση εργασιών και ασκήσεων μαθήματος.
Ατομική / ομαδική απαλλακτική γραπτή εργασία
Προφορική παρουσίαση θέματος σχετικού με τη βιβλιογραφία του μαθήματος
Κριτήρια – οδηγίες: Οδηγίες για την εργασία, παρουσίαση θέματος εργασίας, σύνταξη καταλόγου εναλλακτικών θεμάτων, δήλωση θέματος, αποστολή μεθοδολογικών και ερευνητικών κατευθύνσεων, διεξοδική συζήτηση για εκπόνηση εργασίας και διευθέτηση ερωτημάτων και ιδεών, έλεγχος της πορείας εκπόνησης της εργασίας σε τρία στάδια, παράδοση εργασίας, παρουσίαση εργασίας. Στα κριτήρια αξιολόγηση περιλαμβάνονται: η ευστοχία επιλογής επιμέρους θεματικών ενοτήτων, η σύνταξη εισαγωγής για το θέμα, η παρουσίαση συμπερασμάτων και η διατύπωση προτάσεων.
Εκτός από το υλικό που είναι αναρτημένο στην αναρτημένο στο ομώνυμο μάθημα στην πλατφόρμα opencourses του Ιονίου Παν/μίου, κριτήρια και οδηγίες έχουν αποσταλεί μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου στις φοιτήτριες και στους φοιτητές του προγράμματος.
